تار ایرانی یک ساز زهی است. در این ساز رشته های ارتعاشی کشیده صدای اولیه را تولید می کنند. کلمه تار در لغت به معنی سیم و رشته است. تار ایرانی را گاهی با نام تار شیراز هم صدا می کنند.
بر روی دسته ساز تار نوار هایی با فاصله از یکدیگر گره شده اند که در واقع ساز را پرده بندی کرده است. تار ایرانی دارای سه ردیف سیم است که هرکدام از این ردیف های دارای یک سیم فلزی دیگر هم هستند.
نام دو سیم اول سیم های سفید (پایین) است و جنس آن از فولاد است. دو سیم دیگر در ردیف وسط دارای نام زرد (همصدا) است و هر کدام نام و صدای متفاوتی دارد و در یک اکتاو و تن های مختلف تنظیم می شود. اسم سیم نازک در ردیف سوم زیر نام دارد و جنس آن هم فولادی است اما در این ردیف یک سیم ضخیم هم وجود دارد که سیم بم نامیده می شود.
سیم تار ایرانی در ضخامت های مختلف یا اندازه های متفاوتی ساخته می شود این اندازه گاهی در هزارم متر بایکدیگر اختلاف دارند. در این متن ما پیشنهاداتی برای اندازه سیم های تار شما داریم. شما می توانید از ضخامت 0.18 mm یا 0.22 mm برای سیم های زرد و از 0.35 mm یا 0.4 mm برای سیم پایه استفاده کنید. تن صدای پایه و شروع هر دستگاه نقش مهمی در تنظیم تار فارسی دارد.
برای کوک کردن این ساز ما فرض می کنیم سیم های سفید در نت دو (c) تنظیم شده اند، در بیشتر اوقات سیم های زرد در نت سل (G) کوک می شوند. سیم های زیر و بم هم به عنوان سیم های تنظیم کننده است زیرا کوک این سیم ها با انتخاب دستگاه عوض می شود.
شکل ظاهری ساز تار به این صورت است که کاسه صدای آن از دو قسمت بزرگ و کوچک تشکیل شده است و به قسمت کوچک آن نقاره می گویند جنس کاسه ها معمولا از چوب توت کهنه است زیرا هر چقد چوب کهنه تر و خشک تر باشد صدای بهتری از ساز خارج می شود. رو قسمت کاسه صدای بزرگتر و کوچکتر یک لایه پوست می کشند و خرک روی پوست قرار می گیرد. بلندی دسنه ساز حدود 45 تا 50 سانتی متر است، و پرده های عمود بر طول دسته ساز 28 عدد است. معمولا جنس دسته ساز از چوب توت یا گردو ساخته می شود. در ادامه به جعبه گوشی ها میرسیم که در هر طرف ساز سه عدد قرار گرفته و مجموعا به تعداد سیم ها یعنی 6 عدد گوشی برای کوک کردن ساز وجود دارد.
در ادامه به معرفی برخی از نوازندگان قدیمی و معروف تار می پردازیم.
میرزا حسین قلی
میرزا حسین قلی در حدود 1230 تا 1294 زندگی می کرد. او فرزند علی اکبر فرهانی یکی از نوازنده های اسطوره تار ایرانی بود. میرزا حسین قلی یک شرح و تفسیر در ارتباط با موسیقی ایرانی در آن زمان بیان کردکه نشان دهنده مهارت ها و درک عمیق او از موسیقی بود. هم چنین در طول زندگی خود ، میرزا حسین قلی در یک سفر به همراه تعدادی از نوازندگان و یک خواننده برای پر کردن صفحهٔ گرامافون به پاریس رفت و تعدادی اثر ضبط کرد.
درویش خان
درویش خان با نام کامل غلام حسین درویش در بین سال های 1251 تا 1305 زندگی می کرد. او نوازنده تار ایرانی و سه تار بود. او شاگرد با استعداد میرزا حسین قلی بود و تار را از او یاد گرفت. او به لندن و تفلیس برای ضبط برخی از آثار موسیقی هنری فارسی رفت. او یکی از اولین موسیقیدانان بود که فرم موسیقی پیش درآمد را در موسیقی ایرانی توسعه داد
علی اکبر شهنازی
علی اکبر شهنازی فرزند میرزا حسین قلی بود و تار را از پدر خود آموخت. در طول زندگی خود صفحه هایی را ظبط کرد و بعد از پدرش جانشین او شد و شاگردان زیادی را تربیت کرد.
نوینسده: سپیدخت حکیمی
مجله زونکن