روز چهارم اردیبهشت ماه 1318 اتفاق بزرگی در کشور رخ داد، یعنی استگاه فرستنده ی رادیویی تهران، آغاز به کار کرد. فعالیت این فرستنده زیر نظر کمیسیونی اداره می شد که جزو تشکیلات سازمان پرورش افکار بود. این کمیسیون برای مسایل فنی پخش با وزارت پست و تلگراف در تماس بود و برای نشر اخبار با اداره کل تبلیغات رابطه داشت و موسیقی آن نیز زیر نظر اداره ی موسیقی کشور بود.
اداره ی موسیقی کشور دو دسته ارکستر ترتیب و تشکیل داد؛ اولی ارکستر موسیقی ایرانی بود و دیگری ارکستر موسیقی اروپایی، در کنار این ارکسترها از صفحات ضبط شده هم استفاده می شد که تعداد بسیار کم و محدودی بودند و برخی های شان هم موسیقی کلاسیک غربی بود. دستگاه های رادیو (گیرنده های صوتی) در آن زمان در دسترس همه نبودند، بنابراین مردم برای شنیدن برنامه های کوتاه رادیو که در ساعات مشخص پخش می شد، جلوی شهرداری ها جمع می شودند و از طریق بلندگوی شهرداری صدای رادیو را می شنیدند. این اتفاق باعث شد پاتوق هایی تشکیل شود که در آن بحث های مختلفی شکل می گرفت. جذاب ترین بخش برنامه های رادیو بخش موسیقی بود.
برخی نوازندگان ارکستر اروپایی، استادان موسیقی کشور چک بودند که در هنرستان موسیقی تدریس می کردند، اما اعضای ارکستر ایرانی، کسانی بودند که امروز به عنوان استادان موسیقی ایرانی از آن ها یاد می شود، استادانی چون حبیب سماعی (نوازنده سنتور)، مرتضی نی داوود، عبدالحسین شهنازی و موسی معروفی (نوازندگان تار)، مرتضی محجویی و جواد معروفی (نوازندگان پیانو)، ابوالحسن صبا، ابراهیم منصوری و مهدی خالدی (نوازندگان ویولن) و حسین تهرانی (نوازنده تمبک).
این گروه موسیقی، زیر نظر ابراهیم آژنگ معاون اداره ی موسیقی کشور اداره می شد. هر روز عصر نوازندگان گروه در ادراه موسیقی جمع می شدند و با هم تمرین می کردند و بعد از آن برای اجرای قطعات کاملا آماده می شدند، به بی سیم قصر که محل پخش رادیو بود می رفتند و هر شب سه برنامه را با فاصله اجرا می کردند.
شش خواننده برای همراهی گروه انتخاب شده بودند که هریک از آنها هفته ای یک شب با گروه می خواندند: قمرالملوک وزیری، روح انگیز، روح بخش، تاج اصفهانی، ادیب خوانساری و جواد بدیع زاده. هر برنامه ی رادیو نیم ساعت طول می کشید و شامل پیش درآمد، آواز، تصنیف و رنگ بود که در یک دستگاه اجرا می شدند. آهنگ ها نیز از استادان قدیم مثل رکن الدین خان مختاری، درویش خان، علی نقی وزیری، شیدا و ... انتخاب و اجرا می شدند. البته موسی معروف و ابراهیم آژنگ هم قطعاتی می ساختند و گروه این قطعات را اجرا می کرد.
برنامه های تکنوازی هم برای اجرا در رادیو پیش بینی شده بود که حبیب الله مشیر همایون (پیانو) و علی اکبر شهنازی (تار) آن را اجرا می کردند و البته زیاد دوام نیاورد و ادامه پیدا نکرد.
البته رادیو عامل بزرگی برای ترویج و اشاعه ی موسیقی و علاقه مند کردن مردم به این هنر بود، اما نگاه کمی غربی باعث شد تا روح غربی اندکی بر موسیقی ما سایه بیندازد و نوع دیگری از موسیقی را هم در کشور ما پایه ریزی کند که متاثر از موسیقی غربی بود. به علاوه باعث شد برخی از سازها که مردم صدای آن را کم تر شنیده بودند، از جمله سنتور، به مدد استادی استادانی چون حبیب سماعی از خلوت انزوا بیرون بیایند و محبوب شوند.
موسیقی رادیو، 2 سال بعد از تاسیس زیرنظر استاد علی نقی وزیری قرار گرفت چرا که او در مهر ماه 1320 هجری شمسی به ریاست هنرستان موسیقی رسید. وزیری به جای ارکستر اروپایی، ارکستر دیگری از موسیقی ایرانی تشکیل داد. او اعتقاد داشت اعضای ارکستر اروپایی تعدادشان کم است و علاوه بر این، همان قطعاتی را می نوازند که ما در صفحه های موسیقی بایگانی رادیو از آنها استفاده می کنیم. بنابراین لزومی ندارد از آنها برای دوباره کاری استفاده شود. نام ارکستر تازه را ارکستر نوین گذاشتند و قطعات ماندگاری جزو برنامه ی این ارکستر قرار داده شد. بدین ترتیب سرآمدان تحصیل کرده در هنرستان موسیقی وارد رادیو شدند و در لباس نوازندگان ارکستر نوین، آغاز به کار کردند؛ نوازندگانی چون علی محمد خادم میثاق، فروتن راد، حسین سنجری، مهدی مفتاح و حسین علی وزیری تبار و دو خواننده به نام غلامحسین بنان و عبدالعلی وزیری.
البته اختلاف میان اداره هایی که مدعی موسیقی در رادیو بودند، باعث شد گروه های آماتور، کم سابقه و مبتدی نیز وارد رادیو شوند و نوازندگی و خوانندگی رسمی را در رادیو ادامه دهند. به این ترتیب فاصله ی فنی و هنری میان پشروان موسیقی رادیو و کسانی که دو سه سال بعد وارد رادیو شدند، بسیار زیاد شد.
مجله زونکن | بخش موسیقی زونکن | بانک اطلاعات آموزشگاهی
