سازهای ضربی
حصول صوت در این دسته از سازها بر اثر کوبیدن جسمی، با نرمی یا سختی معین، بر پوستی که بر سطح دایره ای شکل حلقه، استوانه یا کاسه ای کشیده شده، یا بر اثر کوبیده شدن دو جسم سخت و غالبا زنگ وار صورت می گیرد. در برخی از سازها که پوسته بر حلقه یا استوانه کشیده شده، ممکن است یکی از سطوح بدون پوست باشد و در نوع دیگر، هر دو سطح با پوست پوشانده شود.
صوت ساز های ضربی پوستی، برخی با ارتفاع (زیر و بمی) نامعین و بعضی با ارتفاع معین بوده و نوع اخیر قابلیت کوک شدن، را در بیشتر سازهای پوستی ایرانی، ضربه زدن توسط انگشتان هر دو دست نوازنده صورت می گیرد. ساز های زنگوار و ساز های نیمه زنگوار غالبا بدون ارتفاع معین هستند.
تمبک
یکی از این سازهای ضربی، تنبک یا تمبک است. این ساز از دو قسمت کلی و استوانه ای تشکیل شده: قسمت اول (بالا و هنگام نواختن) به قطر تقریبی 25 تا 30 سانتی متر و به طول 45 سانتی متر، که سطح بالائی آن پوست کشیده شده و در پایین به قسمت دوم متصل شده است. این قسمت عبارت است از استوانه باریکتری که در انتها کمی گشادتر شده و به دهانه ای باز منتهی گشته است. جنس تمبک معمولی از چوب است.
تمبک به منظور نواختن، به طور افقی روی ران نوازنده نشسته قرار می گیرد و او دست چپ خود را در بالا و دست راست را در کنار راست تمبک قرار می دهد و با انگشتان، نرمه و تمام دست خود بر قسمت های مختلف (مرکز، میان، کنار) پوست می کوبد.
از آنجا که وسیله کوبیدن روی ساز انگشتان انسان است و این وسیله قادر است روی تمبک ریزه کاری و شیرینکاری ها فراوان اعمال کند، می توان از آن به عنوان تکنواز استفاده های شایان و جالب کرد. نقش همنوازی در ساز تمبک نه فقط همراهی ساز یا آواز، تامین و نگهداری ضرب موسیقی است، بلکه طی 25 سال اخیر به ابتکار حسین تهرانی و همکاری دیگران ارکستری مرکب از گروه تمبک نوازان تشکیل شده که قطعه هایی اجرا کرده اند.
قیمت ساز تمبک (تنبک)
قیمت ساز تمبک (تنبک) از 450 هزار تومان به بالا هست و بسته به سطح هنرجو ساز مورد نظر باید خریداری شود.
اساتید معروف تمبک در ایران
از اساتید معروف این ساز می توان به بیژن کامکار، ارژنگ کامکار، بهمن رجبی، نوید افقه، مهرناز دبیرزاده و ... نام برد.
تمبک زورخانه
شکل ظاهری آن با تمبک معمولی کمی اختلاف دارد، قسمت بالائی آن به شکل جام یا کاسه و قسمت دنباله مخروطی تر از تمبک معمولی است. علاوه بر این تمبک زورخانه را از گل پخته می سازند. صدای آن نیز بم تر و قوی تر از تمبک معمولی است. بلندی ساز 45 و قطر دهانه پوستی 48 سانتی متر است.
گردآورنده: سپیدخت حکیمی