کرنا
کرنا، سازی است قدیمی و تاریخی که در استان های مختلف ایران به شکل های متفاوت ساخته و اجرا می شود. مهمترین انواع کرنا در استان های مختلف به قرار زیر می باشند.
کرنای شمال
آن را اخیرا درازنای نام نهاده اند، لوله فاقد سوراخ است و به همین دلیل حصول اصوات مختلف فقط با تغییر فشار هوای نفس آدمی میسر می گردد، درنتیجه تعداد اصوات آن بسیار محدود می باشد. جنس آن از نی است و طول آن گاه زیاد و تا 3 متر می رسد. در انتهای تحتانی ساز کدوی پرورش داده خمیده ای الصاق کرده اند. دهانی آن در واقع استوانه کوچکی است که روی لوله محکم شده و یک سوی آن تراش خورده و از همین سو هوا وارد لوله می شود.
کرنای مشهد
جنس لوله آن از فلز و در طول لوله، بر زمینه عقاید مذهبی سازندگان ساز سه عدد قپه تزئینی ساخته شده است. فاقد سوراخ و سرساز است. دهانی آن در کرنای ساخت محل بسیار ساده ساخته شده است و نواختن آن را مشکل می کند.
کرنای فارس
به قیاسی بزرگتر عینا شبیه به سرنای دزفولی و سرنای بختیاری است و به همان تعداد 6 یا 7، سوراخ روی لوله تعبیه کرده اند. جنس آن نیمه بالایی از چوب است که سوراخ ها در این نیمه قرار گرفته و نیمه دیگر، که با سرعت بیشتری گشاده می شود، از فلز است. کرنای فارس جدیدا به دو اندازه مختلف ساخته شده است. این کرنا سازی دو زبانه است. تمام کرنا ها ساز محلی به حساب می آیند.
کرمیل
نوعی ساز فلزی و بسیار قدیمی متعلق به دوره های قبل از اسلام بوده که در قورن اخیر متروک مانده است. نوع ملی آن، تا قبل از جشن های دو هزار و پانصد ساله، اساسا وجود نداشته و در دسترس نبوده است. کرمیل، سازی است با دهانی قیفی شکل که لوله فلزی آن به شکل مخروطی ساخته شده و در انتها به دهانی لگنی شکل گشادی ختم می شود. این ساز به دو اندازه مختلف ساخته شده. ساز کوچکتر دارای طول 87 سانتی متر است و قطر دهانه انتهایی آن به 35 سانتی متر می رسد. ساز بزرگتر دارای طول 112.5 سانتی متر است که با سر ساز به 120 سانتی متر می رسد، قطر انتهایی ساز 50 سانتی متر است. این ساز از روی نمونه ای بسیار قدیمی ساخته شده که در حال حاضر در موزه تخت جمشید نگهداری می شود. نام سازهای سرنا، کرنا و کرمیل از ترکیب کلمات سر (سور به معنی جشن و پایکوبی)، نا (نای به معنی لوله صوتی چوبی)، کر (کار به معنی کارزار، رزم) و میل ( به معنی لوله صوتی فلزی) گرفته شده اند.
گردآورنده: سپیدخت حکیمی