در این مقاله به بررسی سازهای ابوا، کرآنگله، فاگوت، کنترفاگوت و ساکسوفون از سازهای بادی دو زبانه و یک زبانه غربی که بسیار مطرح هستند، می پردازیم.
ابوا
ساز ابوا از دسته سازهای دو زبانه ای، متشکل از لوله ای مستقیم و کمی مخروطی است. طول آن حدود 60 سانتی متر و انتهای تحتانی آن، ناقوسی شکل و کمی گشادتر از لوله اصلی است. به این ترتیب ابوا از سه قسمت دهانی، تنه و انتهای ناقوس متشکل است که می توانند از یکدیگر جدا شوند، در قسمت دهانی، دو زبانه، از جنس نی، طوری به هم بسته شده اند که انتهای بالایی آنها کمی آزاد است و ارتعاشاتشان سبب ایجاد صوت می شود. هنگام اجرا زبانه ها درون دهان قرار می گیرد (زبانه ها در تولید صوت باید کمی مرطوب باشند). تنه از یک لوله و روی آن تعدادی کافی کلید تشکیل شده و به قسمت شیپوری یا ناقوسی وصل می شود.
یکی از انواع ساز ابوا، سازی است به نام "ابواد آمور" که یک فاصله سوم کوچک بم تر از ابوای معمولی صدا می دهد، به همین دلیل از دسته سازهای انتقالی است.
به علت نواسانات قیمت ارز قیمت خیلی ثابتی برای این ساز نمی توان در نظر گرفت اما شاید بتوان در سایت های اینترنتی دست دوم آن را در حدود رنج قیمتی بین 500 الی 600 هزار تومان در نظر گرفت.
یکی از نوازندگان به نام این ساز مجید انتظامی است.
کرآنگله
نام این ساز که به انگلیسی آن را English Horn می گویند به معنای شاخ انگلیسی می باشد و ممکن است که انسان را به خطا بیندازد. زیرا این ساز نه از جنس شاخ است و نه انگلیسی است. در حقیقت بهتر است آن را طبق ساختمان و رده بندی اش )ابوا ی آلتو (بنامیم.
این ساز از دسته سازهای دو زبانه، با جنس صدائی شبیه به صدای ابوا، ولی از آن بم تر کمی بزرگتر از ابوا است. حدود 75 سانتی متر است و دهانه انتهایی آن کوزه ای شکل است. میدان صدای این ساز نسبت به ابوا یک پنجم بم تر است. در نتیجه کرآنگله از دسته سازهای انتقالی است.
فاگوت
سازی است دو زبانه ای و در این دسته از سازها، ساز بم شمرده می شود، طول لوله آن در مجموع کمی کمتر از 3متر است که دو پنجم آن، بخاطر راحتی اجرا و به دست گرفتن ساز بر روی خود خم شده و در کنار یا عقب لوله دراز تر قرار گرفته است. زبانه ها به وسیله لوله نازکی به لوله اصلی ساز وصل شده اند. لوله اصلی ساز به طور نامحسوسی مخروطی شکل است. در نت نویسی این ساز از سه کلید استفاده می شود: کلید "فا" خط چهارم، کلید "دو" خط چهارم و کلید "سل" .
استاد علی رضا شیبانی با تلاش و دشواری های فراوان این ساز را بعد از انقلاب به هنرستان موسیقی برگرداند.
کنتر فاگوت
کنترفاگوت بم ترین و متشکل از دراز ترین لوله از دسته سازهای دو زبانه ای است. طول لوله کمی کمتر از 5متر است. دوبار انکسار یافته و سبب شده که ساز به شکل سه لوله کنار هم درآید. (در مجموع از زبانه ساز تا انتهای گشاده لوله، که رو به بالا قرار دارد، چهار بار خم شده است).
وسعت صوت کنتر فاگوت کمی کمتر از فاگوت است، ونت آن را با کلید "فا" می نویسند، ولی صدای آن عملا یک اکتاو بم تر از نت نوشته شده صدا می دهد. صدای حاصله یک اکتاو بم تر است و به همین دلیل باید این ساز را انتقالی شمرد.
ساکسوفون
نام ساز، از روی اسم سازنده آن آدولف ساکس اهل بلژیک گرفته شده، این شخص ساکسوفون را در سال 1840 و ساکسهورن را در سال 1845ساخته است. این ساز از دسته ساز های یک زبانه ای، و با آنکه از جنس فلز ساخته شده از سازهای خانواده کلارینت است. شکل ظاهری آن، مانند کلارینت باس، به شکل لوله مخروطی شکلی است که دو بار انحنا یافته است. انتهای پایین ساز، رو به بالا خم شد و دهانه انتهایی مانند شیپور گشاد شده است.
ساکسوفون از نظر عوامل ساختمانی، ترکیبی است از کلارینت و ابوا. جنس اصلی ساز برنز است و غالبا بر روی آن ورقه ای از نقره کشیده شده است. ساکسوفون به اندازه ها و کوک های مختلف ساخته شده است، امروزه شش نوع ساکسوفون، هر یک با کوک دیگری مورد استفاده است که حدود و وسعت همه شان یکی است.
شاید بتوان در فروشگاه های اینترنتی یک ساکسوفون نسبتا نو را به قیمت 4 میلیون تومان خریداری کرد. اما در کل قیمت این سازهای وارداتی در حال حاضر ثابت نیست.
گردآورنده: سپیدخت حکیمی
مجله زونکن